Қарағанды құю-машина жасау зауыты-тұрақты өсу қарқыны бар кәсіпорын. Өткен жылы ҚҚМЗ өзінің 80 жылдығын атап өтті. Ұлы Отан соғысы басталғанға дейін үш ай бұрын құрылған кәсіпорын –жөндеу-прокат базасынан (РПБ) өңірдің және жалпы Қазақстанның ірі машина жасау зауыттарының біріне дейінгі жолдан өтті.
Ал сонау 1956 жылы зауыт № 2 Қарағанды машина жасау зауыты деп аталды. Ол кезде компания жаңа технологиялық процестерді игере бастады.
Айта кету керек, зауыт Қазақ КСР шахталарына өтуге қажетті жабдықтар мен құралдарды шығарған елдегі жалғыз зауыт болды. Өткен жылдың 90-шы жылдарының басына дейін оттегі цехы салынды, құрылыс крандары мен ауыл шаруашылығы техникасының сериялық өндірісі жолға қойылды. № 2 Қарағанды машина жасау зауытының (КМЗ) және Орталық электромеханикалық шеберханалардың (ЦЭММ) базасында тау-кен-шахта жабдықтарын жөндеу зауыты (РМШО) құрылды, өндірісті басқарудың автоматтандырылған жүйесі енгізілді. Бірақ КСРО-ның ыдырауы және одан кейінгі нақты экономикалық хаос нәтижесінде компания сұраныстан шығып, қызметкерлер зауыттан кетті, көбісі аймақтан шығып қана қоймай, елден қоныс аударды.
Өңіріміздегі алып кәсіпорындардың бірі – «Maker (Мэйкер)» ЖШС басқарма төрағасы Жәнібек Алтынбекұлы Байғабеловпен сұхбаттасқан болатынбыз.
«Мүмкін, біз Қазақстандағы ең үлкен машина жасау зауыты емес шығармыз, бірақ өсу қарқынымыз тұрақты. Қазір ҚҚМЗ тек тау-кен өндіру үшін ғана емес, сонымен қатар мұнай-газ, энергетика секторлары, теміржол көлігі үшін де 12 мың атаудан тұратын өнім шығарады.
2020-2021 жылдары өндіріс көлемі ақшалай мәнде екі есе — 15 млрд теңгеге дейін өсті», – дейді «Maker (Мэйкер)» ЖШС басқарма төрағасы Жәнібек Алтынбекұлы.
1990-жылдардың соңы мен 2000- жылдардың басында зауыт Қазақстан Республикасындағы мыстың жетекші өндірушісі –«Қазақмыс» корпорациясының құрамына кірді. Мысты өндіру және қайта өңдеу бойынша шахталар мен фабрикалар үшін жабдықтар өндірісіне қайта бейімделді.
– Жәнібек Алтынбекұлы, үш жыл бұрын Қарағанды құю-машина жасау зауытында өндірісті жаңғырту аяқталды. Осы туралы толығырақ айтып кетсеңіз.
– Зауыт Қазақстан Республикасы Өнеркәсіптік Даму Қорының қолдауымен жаңғыртылды. Кәсіпорынды қайта жабдықтауға жалпы салым – 60 млн долларды құрады.
2015-2016 жылдары Чехиядан өндірілген СББ-мен жоғары өнімді станоктар, Франциядан, Италиядан жабдықтар, Kawasaki жапон дәнекерлеу роботтары сатып алынды және іске қосылды. Жаңа жабдықтар көптеген басқа өзгерістерді қажет етті: кіріс бақылау жүйесі жетілдірілді, сапаны бақылау және т.б.
Алайда, сандық басқарылатын жабдық үлкен жұмыс көлемін орындауға арналған. Біз оларды бірден жүктей алмадық. Сондықтан 2019 жылы трансформация бағдарламасы іске қосылды, мен оны «сана жаңғыруы» деп атаймын.
Компания басшылығы кәсіпорын қызметін басқаруға — «Қазақмыс» корпорациясы жанындағы жөндеу-механикалық зауытынан жалпы нарықта жұмыс істейтін машина жасау өндірісіне ауыстыру туралы шешім қабылдады.
– Өндірісті трансформациялау процесінен кейін қандай нәтижелерге қол жеткізілді?
– Екі жыл ішінде өндіріс көлемі ақшалай мәнде екі есе — 15 млрд теңгеге дейін өсті, ал заттай мәнде өсім екі еседен де көп.
Әлеуметтік тұрғыда да үлкен өзгерістер болды. Соңғы екі жылда кәсіпорындағы орташа жалақы екі есе өсті және қазір 400 мың теңгені құрайды. Бұл – қазақстандық нарық үшін жоғары көрсеткіш.
Өткен жылы зауыт өнеркәсіп саласындағыбайқауда Қазақстан Республикасы Президентінің басты – «Алтын Сапа» сыйлығын жеңіп алды. Біз ең күрделі номинацияда-ірі бизнестің өнеркәсіптік кәсіпорындарынының арасынан жеңіске жеттік.
KLMZ өнімдерінің шамамен 35%-ы үшінші тарап тұтынушыларына арналған, шамамен 65% бас компания үшін. Біз «Қазақмыс» корпорациясымен жеке ұйым ретінде қызмет етеміз. Басқа мердігерлер сияқты біз де тапсырыстарды алу мақсатында байқауларға қатысамыз. Барлығы нарық аясында.
Біздің негізгі клиенттеріміз Қазақстанда, оның ішінде «Казминералс», «Казцинк» шахталары, ERG және басқа да кәсіпорындар бар. Республикадан тыс біз Қырғызстандағы кен орындарымен, Ресейдегі «Подольский» сауда үйі энергетикалық жабдыққа (қалқандарға, электр станцияларын күрделі жөндеуге арналған қораптар) тапсырыс береді. Өз кезегінде, Ресейден біз компоненттердің үлкен көлемін аламыз: редукторлар, басқару шкафтары, электр қозғалтқыштары, электроника және басқалар.
Еуроодақ елдеріне зауыт Еуропалық компания брендімен тиек арматурасын жеткізеді. Біз үшін бұл күрделі сын-тегеурін, өйткені мұндай жабдық қазақстандық нарық үшін болаттан емес, еуропалық стандарттарға сәйкес магнийдің жоғары үлесі бар ВЧ — 40 беріктігі жоғары шойыннан дайындалады. Қажетті сапаны алу үшін шамамен алты ай қажет болды.
– Зауытқа осындай көрсеткіштерге қол жеткізуге, екі жыл ішінде осындай серпіліс жасауға не көмектесті?
– Мұның бәрі бірнеше факторлардың арқасында жүзеге асты. Біріншісі-біз жоғары білікті конструкторлар мен технологтар командасын сақтап қалдық: 60 қызметкер — 30 конструктор және 30 технолог. Сондықтан біз жаңа жабдықты тапсырыс беруші белгілеген параметрлерге сәйкес нөлден жасай аламыз. Бұл – біздің басты артықшылығымыз.
Екіншісі-пандемия бізге көмектесті деуге болады. 2020 жылы «Қазақмыста» жаңа жабдықтар мен жинақтауыштарды жеткізуде күрделі проблемалар туындады. Шетелдік жеткізушілер компанияның қажеттіліктерін жаба алмады. Содан кейін біз корпорация басшылығына зауытқа диірмендер, жіктеуіштер, конвейерлер және зауыт бұрын-соңды жасамаған басқа жабдықтар өндірісін беруді ұсындық. Біздің ұсынысымыз қабылданды. Сол жылы KLMZ өндірісінің көлемі шығарылатын өнім номенклатурасын кеңейту есебінен шамамен 50% -ға өсті.
– KLMZ бүгінде қандай салалар үшін жабдық шығарады?
– Қазір кәсіпорын 12 мыңға жуық атаудан тұратын өнімдерді шығарады. Оның 5 мыңға жуығы — жылдан жылға қайталанатын стандартты өнім. Қалғаны — бөгде тапсырыс берушілер үшін де, «Қазақмыс» үшін де әртүрлі жабдықтар. Бұл тек тау-кен металлургия кешенінің компаниялары ғана емес.
Соңғы екі жылда біз мұнай-газ және энергетика жабдықтары, теміржол көлігі нарығына шықтық. Біз заманауи СББ бар станоктардың арқасында өз өндірісімізді әртараптандыра алдық. 2021 жылы бұл қазақстандық мұнай-газ жабдықтары нарығындағы жағдайды айтарлықтай өзгертті.
2022 жылы Қазақстан нарығында тербелме-станоктарды жеткізу көлеміндегі KLMZ үлесі шамамен 30% жетті. Зауыт қазақстандық төрт мұнай кәсіпшілігімен ынтымақтасады.
Республиканың шығысы мен батысында өкілдіктер ашылды. Шығарылатын мұнай-газ жабдықтарының номенклатурасы үнемі кеңеюде.
– Кәсіпорында кадр мәселесі қалай шешілуде? Жастарды жұмыспен қамтуда қолдау көрсетесіздер ме?
– Біз қазір Қазақстанда білікті кадрлардың тапшылығы бар екенін түсінеміз. Посткеңестік адамдар легінде CNC станоктарының тәжірибелі операторлары жоқ. Сондықтан өткен жылы біз 18 жасқа толған барлық ниет білдірушілерге үш айдың ішінде жаңа мамандық пен кепілді жұмыс орнын алуды ұсындық.
50 адам жеке бағдарлама бойынша оқытылды: үш күн теория, содан кейін екі күн практика. 2022 жылы олар жұмысқа шықты, ал шілдеде олар толыққанды жұмыс жүктемесін жеңе алды. Жаңа CNC машиналарына технологтарды дайындау үшін Қарағанды техникалық институтында біздің бастамамыз бойынша арнайы кафедра ашылды. Ал машина жасау колледжінде жұмыс мамандықтарының болашақ қызметкерлері оқиды: CNC машиналарында жұмыс істеуге арналған кең профильді станоктар.
– Компанияның алдағы жылдарға арналған жоспарлары қандай?
– «Қазақмыс» корпорациясындағы Қарағанды зауытының үлгісі бойынша тағы екі зауытты — Жезқазған қаласындағы құю-механикалық зауытын және Балқаш қаласындағы жөндеу-механикалық зауытын жаңғырту туралы шешім қабылданды. Қазірдің өзінде тиісті жоспарлар әзірленді. Құю және қалыптау процестерін жетілдіру қажет.
Қазақстанда құюдың үлкен тапшылығы байқалады. «Қазақмыс» корпорациясы республикалық өнеркәсіпті дамыту қорымен бірлесе отырып, шамамен 10 млн АҚШ долларын салуды жоспарлап отыр. Жезқазған қаласындағы құю-механикалық зауытын жаңғыртуда. Онда ЛГМ (газдандырылған үлгілер бойынша құю), ХТС (суықтай қататын қоспалар) технологиялары енгізілетін болады. Бұл – құюдың жаңа технологиялық деңгейі.
– Соңғы геосаяси оқиғалар зауыт жұмысына қалай әсер етті?
– 2022 жылдың наурызынан бастап әлемде болып жатқан оқиғалар бүкіл қазақстандық нарыққа әсер етті. Республикалық экономикада, Ресей экономикасындағыдай, көптеген нишалар босады. Егер Қазақстан мен Ресейдегі машина жасау саласы туралы айтатын болсақ, онда оларды тек қазақстандық және ресейлік кәсіпорындар кооперациясында ғана иелене аламыз. Бұл ретте қазақстандық компаниялардың маңызды артықшылығы бар — халықаралық сертификаттаудың қарапайымдылығы.
Бізде бас тартуға субъективті себептер жоқ. Қазақстанда ресейлік импортты алмастыруға ұқсас бағдарлама-ел ішіндегі құндылықты дамыту іске асырылуда. Бір кездері біздің елдеріміз әлемнің басқа елдерінен мүлдем тәуелсіз болған. Кооперацияның арқасында біз қажеттінің бәрін тыныш әрі бейбіт жолмен өндіре алдық.
Ресей мен Қазақстанда қазір мұны жасауға ешқандай кедергі жоқ. Біз бір координаттар жүйесінде өмір сүріп жатырмыз. Менің ойымша, кооперациясыз әлемдік нарыққа машина жасаушы болып шығу мүмкін емес.
Әрқашан белгілі бір өнімді шығаруға мамандандырылған компаниялар бар. Сондықтан, машина жасаудағы ынтымақтастық – дамудың ең тиімді әдісі.
– Сұхбат бергеніңізге рақмет!
Сұхбаттасқан Аружан Алпысбай,
KLMZ баспасөз орталығының баспасөз хатшысы.
