Газетімізде бұдан бұрын да жазғанымыздай, үстіміздегі жылдың басында «Қазақмыс» корпорациясы мен кәсіптік одақтар 2025-2029 жылдарға арналған жаңа «Ұжымдық шартқа» қол қойды. Қызметкерлердің әлеуметтік қорғалуын күшейтуге және корпоративтік әлеуметтік саясатты дамытуға бағытталған жаңа құжатта компания басшылығы мен кәсіподақтардың ұсыныстары және қызметкерлердің талаптары да ескерілген. «КәсіпҚорған» салалық кәсіптік одағының төрағасы Уалихан Нұржановпен болған сұхбатта осы мәселелерді мейлінше ашып көрсетуге тырыстық.
– Уалихан Қуанышбекұлы, биылғы Ұжымдық шарт өткен жылдардан өзгеше деп жатыр. Ол несімен ерекшеленеді?
– Өздеріңізге белгілі «Қазақмыс» корпорациясы» мен кәсіподақтар 2025 – 2029 жылдарға арналған жаңа Ұжымдық шартты қаңтар айында қабылдады. Жаңа Ұжымдық шартта компания басшылығы, кәсіподақтардың және қызметкерлердің ұсыныстары мен талаптары ескерілді. Жалпы Ұжымдық шарт қызметкерлердің әлеуметтік қорғалуын күшейтуге және корпоративтік әлеуметтік саясатты дамытуға бағытталған. Жаңа ұжымдық шарттың негізгі ерекшелігі – ол қызметкерлердің әл-ауқатын сапалы түрде жаңа деңгейге шығаратын, қызметкерлер мен олардың отбасыларының әлеуметтік тұрғыдан қосымша қорғалуын қамтамасыз ететін әлеуметтік жеңілдіктермен толықтырылды.
– Әлеуметтік салалардың қайсына басымдық беріліп тұр?
Сондай-ақ оқыңыз
– Ұжымдық шартқа енгізілген жаңашылдыққа сәйкес қызметкерлер мен олардың отбасына көрсетілетін қолдау шараларының аясы айтарлықтай кеңейтілді. Мәселен, бала дүниеге келген кездегі төлемдер бұрынғы шартпен салыстырғанда бес есе өсті. Осындай төлемдер некелерін қидырған қызметкерлерге де қарастырылады. Сондай-ақ, жұмыскерлерді, оның ішінде ерекше қажеттілігі бар бала тәрбиелеп отырғандарды қолдаудың жаңа шаралары енгізілді. Атап айтқанда, мүгедек балалары бар қызметкерлерге және некеге тұрған қызметкерлерге – 30 АЕК мөлшерінде жаңа төлемдер енгізіледі.
АЕК-ке байланысты төлемдер сомасы да өзгереді. Бала туғанда – 30 АЕК төленеді, (бұрын бұл сома 25 000 теңге болатын), қаза тапқан қызметкерлердің балаларын мектепке дайындау үшін – 30 АЕК төленеді, (бұрын 18 460 теңге болатын). Мұндай көмек жақындары қайтыс болған қызметкерлерімізге де беріледі. Мәселен, жақындарын жерлеуге – 40 АЕК төленеді (бұрын 80 000 теңге болатын)
«Жаман айтпай жақсы жоқ» демей ме атам қазақ. Кейде жұмыс үстінде қайғылы жағдайлар да орын алып жатады. Осындай төтенше жағдай кезінде қызметкер өндірісте қайтыс болған жағдайда – 550 АЕК, (бұрын 300 мың теңге болатын.
Жұмысшылардың еңбекке қатысуына орай көтермелеуде де елеулі өзгерістер бар. Мысалы, жұмысшылардың еңбек міндеттерін үлгілі орындағаны, еңбек өнімділігін арттыру, өнім сапасын жақсарту, мінсіз еңбегі үшін берілетін марапаттардың түрлері көбейді, атап айтсақ, «Еңбек сіңірген геолог», «Кен орнын алғашқы ашушы», «Құрметті энергетик», «Құрметті құрылысшы», «Құрметті жолшы», «Құрметті автокөлікші», «Үздік автокөлікші», «Құрметті машина жасаушы» төсбелгілерімен толықтырылды.
– Бұлардың орындалысына кімдер бақылау жасайды және кімдер жауапты?
– Ұжымдық Шартта бекітілген міндеттерге сәйкес шарттың орындалуын бақылауды жұмыс беруші және кәсіподақтар (тараптар) бірлесіп жасайды. Екі тарап қатысатын бірлескен кеңестер арқылы кемінде алты айда бір рет мерзімділікпен өтетін отырыстар арқылы жүзеге асырылады. Ұжымдық шартты орындамағандары немесе тиісті түрде орындамағандары үшін тараптар Қазақстан Республикасының қолданыстағы заңнамасымен белгіленген жауапкершілікті мойнына алады.
– Жалпы, кәсіподақ, жұмыскер және жұмыс берушілер арасындағы байланыс қандай деңгейде?
– Жұмыс беруші Корпорация жұмыскерлері еңбек қатынастарын реттеу мәселелері бойынша өзара мүдделерді келісуді қамтамасыз ету үшін Кәсіподақтарды әлеуметтік серіктесі деп таниды. Осы серіктестік аясында жұмысшылардың еңбек құқығын қорғауда кәсіподақтың үлесі зор. Жаңа Ұжымдық шартты әзірлеуде Кәсіподақ маңызды рөл атқарды. Қызметкерлердің еңбек құқықтарына қатысты мәселелерді, олардың әлеуметтік тұрақтылықты қолдауда тараптардың өзара іс-қимылдың маңыздылығына тоқталып, және болашақта жұмыс беруші мен кәсіпорын қызметкерлерін хабардар болуына қосатын үлесті күшейте береді. Жалпы айтқанда кәсіподақ, жұмыскер және жұмыс беруші арасында байланыс жоғары деңгейде деп атуға болады. Оның дәлелі ретінде жұмыс беруші мен кәсіподақтардың ұсыныстары мен талаптары ескеріліп қабылданған Жаңа Ұжымдық шартты атауға болады.
Ұжымдық шарттан басқа да келіссөздерде жұмыс беруші мен кәсіподақ тығыз қарым-қатынаста болады. Мәселен, Ұжымдық шартқа енгізілген жаңашылдыққа қоса «Қазақмыс» корпорациясы басқа да әлеуметтік бағдарламаларды іске асыратыны белгілі. Мысалы, 2025 жылға дейін ерікті медициналық сақтандыру (ДМС) тек қана зиянды және қауіпті еңбек жағдайларында еңбек ететін қызметкерлерді ғана қамтыса, 2025 жылдан бастап қолданыстағы ерікті медициналық сақтандыруға қалыпты еңбек жағдайында жұмыс істейтін жұмыскерлер де қосылады. Сондай-ақ, биыл 200-ден астам пәтерді қызметкерлердің меншігіне беру қарастырылған. Сонымен қатар, қызметкерлер мен регрессшілердің жекелеген санаттарына атаулы әлеуметтік көмек беріледі. Бұған қоса мүмкіндігі шектеулі балаларды оңалтуға қаражат бөлінеді. Осы және басқа да әлеуметтік мәселелерді қарастыруда кәсіподақ жұмыс берушімен әрдайым тығыз қарым-қатынаста болады.
– Жұмыскерлер кәсіподаққа қандай мәселелер бойынша жиі жүгінеді?
– Негізінен жұмыскерлер тарапынан кәсіподаққа жүгінетін мәселелері сан алуан, атап айтсақ, қауіпсіз жағдайдағы жұмыс орындары, жұмыс құрал-жабдықтармен қамтамасыз етілуі, техниканың жаңартылуы, еңбекақы төлеу мәселелері, шипажайларға сауықтыруға жолдама алу, материалдық көмек көрсету, әлеуметтік жеңілдіктер беру, еңбек демалыс күндеріне қосымша күндер қосу. Осы және басқа да мәселелерді шешу бойынша жұмыс берушімен тұрақты түрде келіссөздер жүргізіледі. Мәселен, Ұжымдық шартты талқылау барысында туындаған үлкен мәселе – еңбек демалысына деген қосымша күндер бойынша мәселе. Бұл мәселе бойынша оңтайлы шешім шығару үшін тағы да бірнеше келіссөздер жүргізетін боламыз. Биылғы жылы өндіріс объектілері мен жұмыс орындарын еңбек жағдайларының күйі бойынша аттестаттауды жүргізіп, осы жұмыстың қорытындысы бойынша жұмысшы мамандықтарының еңбек демалысына қосымша күндер белгіленетін болады.
– «Жұмысшы мамандықтары» дегенді айтып қалдыңыз ғой. Мемлекет басшысы биылғы жылды – «Жұмысшы мамандығы жылы» деп жариялады. Кәсіподақ пен жұмыс беруші бұл жылы қандай біріккен жұмыстар жоспарлап отыр?
– Жұмыс беруші мен кәсіподақ әр уақытта еңбеккерлердің қауіпсіз ортада жұмыс істеуіне мүдделі екені белгілі және қауіпсіздік техникасын сақтауға басымдылық береді. Осы орайда жұмыс берушімен бірлесе отырып, әр кәсіпорында сайланған техникалық (қоғамдық) инспекторлардың жұмыстарын жандандыру, оларды қауіп-қатерді бағалау тақырыптарына оқыту өткізіледі. Және де жұмысшы мамандықтар жылына орай биыл кәсіпорында әртүрлі жұмысшы мамандықтарды қамтитын кәсіби шеберлік байқауын ұйымдастыру жоспарымызда бар. Жұмысшы мамандықтарды насихаттау, еңбек адамының абырой-беделін арттыру мақсатында кәсіби мерекелерді атап өту бойынша бірлескен мерекелік іс-шаралар өткізіледі.
– Әңгімеңізге рахмет.
Сұхбаттасқан Ізтай БЕЛГІБАЙҰЛЫ.
Мәселен, бала дүниеге келген кездегі төлемдер бұрынғы шартпен салыстырғанда бес есе өсті.
Осындай төлемдер некелерін қидырған қызметкерлерге де қарастырылады.
Атап айтқанда, мүгедек балалары бар қызметкерлерге және некеге тұрған қызметкерлерге – 30 АЕК мөлшерінде жаңа төлемдер енгізіледі.
Кейде жұмыс үстінде қайғылы жағдайлар да орын алып жатады. Осындай төтенше жағдай кезінде қызметкер өндірісте қайтыс болған жағдайда – 550 АЕК, (бұрын 300 мың теңге болатын.
Мінсіз еңбегі үшін берілетін марапаттардың түрлері көбейді, атап айтсақ, «Еңбек сіңірген геолог», «Кен орнын алғашқы ашушы», «Құрметті энергетик», «Құрметті құрылысшы», «Құрметті жолшы», «Құрметті автокөлікші», «Үздік автокөлікші», «Құрметті машина жасаушы» төсбелгілерімен толықтырылды.
Ұжымдық шарттан басқа да келіссөздерде жұмыс беруші мен кәсіподақ тығыз қарым-қатынаста болады. Мәселен, Ұжымдық шартқа енгізілген жаңашылдыққа қоса «Қазақмыс» корпорациясы басқа да әлеуметтік бағдарламаларды іске асыратыны белгілі. Мысалы, 2025 жылға дейін ерікті медициналық сақтандыру (ДМС) тек қана зиянды және қауіпті еңбек жағдайларында еңбек ететін қызметкерлерді ғана қамтыса, 2025 жылдан бастап қолданыстағы ерікті медициналық сақтандыруға қалыпты еңбек жағдайында жұмыс істейтін жұмыскерлер де қосылады.
Мәселен, Ұжымдық шартты талқылау барысында туындаған үлкен мәселе – еңбек демалысына деген қосымша күндер бойынша мәселе. Бұл мәселе бойынша оңтайлы шешім шығару үшін тағы да бірнеше келіссөздер жүргізетін боламыз. Биылғы жылы өндіріс объектілері мен жұмыс орындарын еңбек жағдайларының күйі бойынша аттестаттауды жүргізіп, осы жұмыстың қорытындысы бойынша жұмысшы мамандықтарының еңбек демалысына қосымша күндер белгіленетін болады.
