Ұлытау төңірегінде Басқамыр, Аяққамыр деген орта ғасырға тән қалашықтар болған. Басқамыр Жезді өзенінің сол жағалауында, қазіргі Талдысай ауылының тұсында орналасқан. Ал, Аяққамыр – Жезді өзенінің сол жағасында, Қарабұлақ жылғасының осы өзенге құйылысында.
Оны алғаш археологтар Әлкей Марғұлан, Сәйден Жолдасбаев зерттеген. Аяққамыр күмбезі ХІV ғасырдағы қыпшақ заманынан келе жатқан көне сәулет өнері ескерткіші болып табылады. Аяққамыр күмбезінің бүгінгі жай-күйіне таяуда Қарабұлаққа барғанда көз жеткізіп, көңіл құлазып қайтты.
Мемлекеттің қорғауындағы көне жәдігердің азып, тозған кейпі күмбезді көруге барғандардың қандай пікірде қайтатынын бағамдау да қиын. Күмбезді айнала қоршаған темір қоршаудың ішін тікенек шөп басқан, шөптен күмбезге қарай салынған тас жол мүлде көрінбеуге айналған. Тізеге жететін қалың шөпті жұлып тастау қаншалықты күшке түседі екен? Жылына бір рет күмбездің айналасына тазарту жұмыстарын жүргізіп тұрса, жарасымды емес пе?
Ұлттық мұра, көне жәдігерлерді қорғауымыз керек деп Мемлекет басшысы айтып жатса да оған жауаптылардың құлақ аспай отырғаны қалай? Өңірімізде мұндай құнды дүниелердің саны да анау айтқандай көп емес қой. Қолда бар алтынның қадірін кетіріп, сыйқын сүреңсіз етіп қойғанымыз Ұлытау есімін иеленген облыстың мәдени құндылықтарға жауапты тұлғаларына үлкен сын деп білеміз.
Сондай-ақ оқыңыз
Аспан астындағы көне жәдігерді «қалжыратып», қадірін кетіріп қойғанымыз жарамас. Орталықтан шалғай жатса да бұл күмбезге көңіл бөлінуі керек. Келешек ұрпақ үшін маңызы бар жәдігердің жойылып кетуіне жол берілмесін.
Бағдат ҚАЗКЕНОВ.
Суретте: Аяққамыр күмбезінің қазіргі жағдайы.
