Мен Мәлік ағаны бұрын сырттай білсем, жиі жүздесіп, кеңінен пікірлескен кезіміз – «Жезқазғантүстімет» өндірістік бірлестігі бас директорының геология жөніндегі кеңесшісі болған кезең. Әсерлі әңгімешіл еді. Өндіріс тақырыбының өзін өлең оқып отырғандай қылып айтатын. Жалықтырмайтын.
Әсіресе, «Анненский» аймағы, «Жаман Айбат» жотасы жөнінде әңгіме қозғала қалса, жүзі бал-бұл жайнап, өткенді еске түсіргенді ұнататын. Осы мақаланы жазуды қолға алғанда көптен бері кездеспеген абзал ағаның сондай сәттегі байыпты бекзат бейнесі көз алдыма келе қалды.
Сәтбаев салған сүрлеумен
Сондай-ақ оқыңыз
Ол өзінің «Дүрия дүние тербелісі» деген естелік кітабында: «Мен бүкіл саналы өмірімді Жезқазған аймағындағы геология саласын дамытуға арнаппын. Жеткен жетістіктерім де жетерлік, «әттең-ай!» деген тұстарым да баршылық. Сөйткенмен де, тап қазір «өміріңді қайта бастауға мүмкіндік туып жатса, не істер едің?» деген сұраққа: «осы жолды жүріп өтер едім» деп жауап қатарым сөзсіз» деп жазыпты. Сол жолды біз де қысқаша шолып шығайық.
1958 жылы Алматы тау-кен-металлургия институтын «Пайдалы кен қазбаларын іздестіру мен барлау» мамандығы бойынша бітірген ол Геология және жер қойнауын қорғау министрлігінің жолдамасымен Жезқазған кешенді геологиялық-барлау экспедициясына коллектор болып жұмысқа орналасады. Көп ұзамай инженер-геолог болып қызметі жоғарылайды. «Анненский» аймағындағы кен қорын есептейтін топқа басшылық жасайды. Осы маңызды шаруаны ойдағыдай жүзеге асырғаны үшін 1965 жылы геология және жер қойнауын қорғау министрі Алғыс жариялап, оны экпедицияның еңбекті ұйымдастыру және жалақы бөліміне бастық етіп тағайындайды.
1970 жылы кешенді геологиялық-барлау экпедициясы бастығының жалпы мәселелер жөніндегі орынбасары болады. 1979 жылдан 1994 жылға дейін, яғни, құрметті еңбек демалысына шыққанша, экспедицияның бас инженері болып істейді. Сол кезде экспедицияда үш мыңдай адам еңбек ететін, 83 бұрғылау бригадасы, екі жүздей әртүрлі көлік бар болатын.
1994 жылдың мамырынан 2005 жылдың сәуірі аралығында Қарағанды облыстық төтенше жағдайлар басқармасында бас маман болып еңбек етеді. 2007 – 2012 жылдары «Жезқазғантүстімет» ӨБ бас директорының геология жөніндегі кеңесшісі, 2014 – 2018 жылдары «Қазақмыс» корпорациясында геология жөніндегі сарапшы болады.
Мәлік Омаров саналы ғұмырының 58 жылын Жезқазғанның геология саласын дамытуға арнады. Өндірістен қол үзбей жүріп Қазақ политехникалық университетінің өндірісті ұйымдастыру факультетін бітіріп алды. 1985 жылы КСРО Геология министрлігі жанындағы мекеме басшыларының біліктілігін көтеру курсында оқыды. Бас инженер болып жүргенде «Жаман Айбат» жағындағы кенді аймақты барлаушыларға басшылық жасап, 1981 жылы олар тартқан оқпан кен қабатына кезікті. Сөйтіп, академик Қаныш Сәтбаев 1932 жылы көтерген идея нақты іспен дәйектелді.
1970 жылы «Ерен еңбегі үшін» мерекелік медалімен марапатталды. 1980 жылы «КСРО геологиялық қызмет үздігі» төсбелгісін омырауына тақты. 2007 жылы «Қазақстанның мемлекеттік кен-техникалық қадағалау қызметіне – 85 жыл» естелік медалін алды. 2014 жылы «Жезқазған қаласының Құрметті азаматы» атанды. 2016 жылы шілдеде ҚР Инвестиция және даму министрлігінің «Еңбек ардагері» медалімен, сол жылы желтоқсанда «Құрмет» орденімен марапатталды.
Ұлытаудан ұшқан ұлар
Мәлік Омарұлы, 1935 жылы 5 наурызда Ұлытау ауданы «Бостандық» ұжымшарында жарық дүниенің есігін ашты. 1943 – 1953 жылдары Рудник пөселкесіндегі № 7 мектепте оқыды. Алматы тау-кен-металлургия институтының геологиялық-барлау факультетіне оқуға түсті.
Мектеп бітіретін жылдың көктемі. Бір күні түрлі мамандық иелерімен кездесу ұйымдастырылды. Онда ағайлар мен апайлар өз мамандығы туралы қызықты әңгіме қозғап, қыр-сырымен терең таныстырды. Бір кезде мінберге аймақтағы танымал өндіріс орнының өкілі Шахмардан Есенов көтерілді. Оның әр сөзі санаулы айдан кейін үлкен өмір жолына шығатын жас өскіндердің жанына шуақ шашқандай әсерге бөледі.
Кездесуден кейін мектеп бітіретін он төрт баланың бесеуі геолог болуға бел буып, жоғары оқу орнына құжат тапсыратын болып сөз байласты. Бұл албырттықпен жай айтыла салған сөз емес еді. Астарында үлкен сыр бар болатын. Туғаннан құлаққа сіңісті болып қалған, осы өлкенің аты әлемге жайылып, мыс алыбы атануына жол ашқан, байлық пен барлықты алыс-жақынға мәшһүр еткен Қаныш Сәтбаевқа еліктеу, сондай болуға талпыну арманы жатқан.
Еліктеу мен солықтауға бой ұрған бала көңіл өз жолын табуға осылай ықпал етті. «Бәлкім, тұлға дәрежесіне жетпеспіз, бірақ, ел мен жерге игі іс, мұқалмас күшпен адал қызмет жасасақ, асқақ мұратқа да жетерміз» деген үміт басым еді. Асқақ Алатаудың баурайындағы әсем Алматыға осындай мерейлі мақсатпен аттанған бес баланың үшеуі – Мәлік Омаров, Мұзарап Аханов, Максим Ашенов бес жылдан кейін Жезқазған кешенді геологиялық-барлау экспедициясына жас маман болып оралды.
Әкесі Омар Айранбаев пен анасы Жекен «Бостандық» ұжымшарының белсенді мүшесі болды. Адал еңбек, тынымсыз төгілген тер оларды ауылдастары арасында абыройға бөледі, беделін биіктетті. Әкесі Халық Шаруашылығы Жетістіктері көрмесіне қатысты, Ұлы Отан соғысы кезінде жиған-терген қаражатын танк жасауға берді. 1949 жылы ұжымшардан шығып, Рудник пөселкесінде тұратын тұңғышы Ғазиздің қолына келді. Осы өңірдің гүлденуіне елеулі үлес қосқан, ұзақ жыл Жезқазған шахтапроходкалау тресін басқарған, Социалистік Еңбек Ері атанған Ғазиз Омаровты оқырмандарға таныстырып жатудың қажеті бола қоймас?!
Бес балаға өмір сыйлаған жұбайы Ғалия Жезқазған тоқыма фабрикасының техникалық бақылау бөлімінде қызмет істеді. Мәлік аға өзінің жоғарыда айтылған естелік кітабында былай деп жазады:
«Құдайға шүкір, есейдім, жоғары оқу орнын бітіріп мамандық алдым, ең бастысы шаңырақ көтеріп, ақар-шақар отбасының отағасысы атандым. Тағдыр Жезқазғанда жолықтырған жарым Ғалия бес баланы өмірге әкеліп, мені шексіз бақытқа кенелтті… Семейдегі Жарма ауданына қарасты Ақжал кентінің тумасы жездесінің біздің жаққа жұмысқа ауысуына байланысты Жезқазғанға келіп, мектептің сегізінші класында оқып жүр екен. Танысып, көп өтпей достасып кеттік.
Бірақ, біздің аралас-құраластығымыз ұзаққа созылмады, Ғалияның жездесі жұмысын тағы ауыстырып, олар басқа жаққа көшіп кетті де, сырттай ғана хабарласуға мұрсатымыз болды. Кейінде, аяғымды кестіріп ауруханада жатқанымда, жағдайымды естіп келген екен, содан біз сезім атты ғажайыпты мойындап, артынан табысып тындық. Гүлнар, Шырын, Гауһар, Махмұт, Жібек атты алтын асықтарым шаңырағымды шаттыққа бөледі. Егер бақыт дегенің бар болса, тап осындай-ақ болар!»
Жүректен шымырлап шыққан шынайы сөзге біздің де алып-қосарымыз жоқ! Мәлік аға шынында да шексіз бақытты! Бір қауым елге айналған бес баласын былай қойғанда, немере-шөберелерінің ортасында 90 жасқа толғанын тойлаудың өзі неге тұрады?!
Әлібек ӘБДІРАШ,
Қазақстанның Құрметті журналисі.
