Ескендір Хасанғалиевтың «Бозторғайым» атты бір әуезді әні бар. Әнші Саят Медеуов бұрын жиі орындап жүретін. Осы әннің Жезқазғанға қатысты тарихын біреу білсе, біреу білмес. Қазір ғаламторда нешетүрлі ақпарат өріп жүреді ғой. Ішінде ақиқаттан алшақтары да кездесіп қалады. Бір жазбада осы біз әңгімемізге арқау етіп отырған «Бозторғайымның» әні мен сөзі Ескендір Хасанғалиевтікі деп көрсетіпті, келесі бір материалда авторы Инкар-Алмас Кішкенбаев деп бір-ақ ұрыпты. Жезқазғанның 70 жылдығы қарсаңында қаланың мәдени өмірімен өзектес жағдайда туған ән туралы ақиқатын айтайық деп қолға қалам алдық.
Жезқазғанның 1973 жылы өз алдына отау тігіп, облысқа айналуы рухани-мәдени саланың жұмыстарына да оң серпін бергені белгілі. Обкомның үшінші хатшысы Жылқыбай Аралбаевтың тікелей қолға алуымен 1974 жылдың қарсаңында жаңа облыстың «Ұлытау» ән-би ансамблін құру жөніндегі шаралар қызу қолға алынады. Алматыдан білікті музыка мен өнердің мамандары шақыртылады. Осыған байланысты арнайы келген Ескендір Хасанғалиев пен Бәкір Тәжібаев екі айға жуық «Жезқазған» қонақүйінде тұрып, жас өнерпаздармен жұмыс істейді. Ақын мен композитор «Ұлытау» ансамблінің репертуарына арнап жаңа әндер жазумен айналысады. Сол кезеңдегі қыстың суық күндерінің бірінде екеуі терезеге қарап тұрып, аязға тоңғанына қарамай балкон ернеуінде дән іздеп секеңдеп жүрген торғайды көреді. Осы бір көрініс көңілге түрлі ой салады. Жұдырықтай ғана бозша құстың тірлігі ақын мен композитордың қиялын
шарықтатып, шабыт отының маздауына себеп болады.
Тіршілікте айнымасқа тағдыр қосқан,
Құс едің ғой, кең далаға бауыр басқан.
Сондай-ақ оқыңыз
Аяздарда тоңбайсың ба, бозторғайым,
Жылы ұяңа қонбайсың ба, бозторғайым! — деп жүректі тербей шырқалатын ән өмірге осылай келіпті. Бұл туралы композитор Е. Хасанғалиев кезінде Жезқазғанға келген бір сапарында айтқаны да бар.
Иә, мәтінін ақын әрі сазгер Бәкір жазған, әнін Ескендір шығарған «Бозторғайымды» ең алғаш «Ұлытау» ансамблінің әншілері бірнеше дауыста орындаған көрінеді. Қазақстан Республикасының халық әртісі, Мемлекеттік сыйлықтың лауреаты Ескендір Хасанғалиевтың орындауындағы бұл ән Қазақ радиосының «Алтын қорында» жазулы. Өмірден өз орнын алған ән өшпек емес. Ал, біздің айтпағымыз, Жезқазғанда туған әннің беймәлім сырын көпшілікке жеткізе отырып мәдениет төңірегінде жүрген мамандар мен өнерпаз қауымға ой салу. Қаланың 70 жылдығына орай алуан шаралар қолға алынып жатыр, алда да ұйымдастырылмақшы. Мәселен, қала әкімдігінің мерейтой аясындағы жоспарында «Жезқазған – ғашықтар қаласы» концерт-спектаклі өткізіліп, онда Жезқазған туралы әндер қамтылмақшы екен. Міне, сол іс-шарада осы әннің тарихын айта келіп, әншілеріміздің бірі әдемі әнді
әуелетсе қандай әсерлі болар еді деп ойлаймыз.
Амандық РАХҰЛЫ.
