Әдебиетші ғалым, ақын, жазушы, драматург Кенжебай Ахметовтің кейінгі жылдарда кино өнеріне бет бұрып жүргенін жұртшылықтың біразы біледі. Бұған дейін «Наза» көркем фильмімен жарқ етіп көрінген қаламгер осы саладағы тағы бір көзайым дүниесімен көпшілік қауымға мол қуаныш сыйлады. Бұл жолғысы – елге мәлім де беймәлім өнер тарланы Жақсыкелді Сейілов туралы кино. Жақсыкелдінің балалық және бозбалалық шағын арқау еткен «Неге солай?» көркем фильмінің алғашқы көрсетілімін аса ықыласпен тамашалаған көрермендер жаңа туындының авторы әрі режиссері Кенжебай Ахметовке зор ризашылықтарын білдірді.
Жақсыкелді Сейілов әнші-композитор ретінде қазақ еліне кеңінен танымал болған тұлға. Таланты да, тағдыры да айрықша өнерпаз жан Ұлытау ауданының Алғабас ауылында 1949 жылы дүниеге келген еді. Ол шиеттей жас кезінде аяулы анасынан, есін енді біле бастаған кезінде қос жанарынан айрылды. Әкесі Уәли мен ағайын-туысқанның қамқор тілегі, ыстық жүрегімен сүйемелденіп есейіп, ержеткен талант иесі өмірді шексіз сүйіп өтті. Өмірден өткеніне биыл 25 жыл. Сегіз жасында Қарағанды қаласындағы мүгедек балаларға арналған мектеп-интернатқа орналасып, сол жерде білім алды. Мектептің көркемөнерпаздар үйірмесіне белсене қатысып, музыкаға бейім болады. Мектеп-интернаттағы оқуын 16 жасында аяқтап ауылға келгенде баян аспабында жетік ойнайтын болып шыққан еді. Дегенмен, тағдыры ерекше талантты өнерпаздың балалық шағы мен бозбалалық кезеңінің жалпыға жұмбақ тұстары мен ашылмаған, айтылмаған сырлары көп десе болады. Көркем фильм Жақсыкелдінің дүниеге келген кезінен бастап, бозбала шағына дейінгі аралықты қамтиды. Ауылдан Теректіге көшу қарсаңындағы оқиғалар, ауыл өмірі, жас баланың өскен ортасы, оқудан оралғаннан кейінгі бозбалалық шағы киноның негізгі желісіне арқау болған. Біржарым сағатқа жуық уақытқа созылған фильмді көпшілік тапжылмай, асқан тебіреніспен қызыға тамашалады.
Көрсетілімнің соңында сахнаға шығып, көрермендер атынан сөз алған зиялы қауым өкілдері, қала әкімі және Жақаңның туысқандары жаңа туындыдан алған әсерлерімен бөлісті, осындай кесек дүние туғызған авторға шынайы ризашылықтарын білдірді. Қала әкімі Қайрат Әбсаттаров: «Жақсыкелді ағамызға деген сағыныш сезімімізді одан әрі өршіте түсіп, шөліркеген көңіліміздің сусынын қандырғандай тамаша күй кештік. Әрі қарай жалғасы болса деген ой келді. Екінші бөлімі қолға алынып, фильм әрі қарай түсірілетін болса қолдау көрсетеміз» деді. Сондай-ақ, зиялы қауым атынан Әнуар Омар, Ерболат Сатыбалдин, Жақсыкелді марқұмның туған бауыры Бақтыкелді Сейілов, зайыбы Зейнеп пен баласы Жанбота киноның көңілден шыққанын айта келіп, авторға және шығармашылық ұжымға ыстық ықыласпен алғыстарын айтты.
Әнші-композитор Жақсыкелді Сейіловтің рухына арналған фильмнің қоюшы-режиссері Кенжебай Ахметов, қоюшы-операторы Қанат Мыңбай болса, рөлдерге негізінен кәсіби артистер емес, өз арамызда жүрген қарапайым адамдар тартылыпты. Жақсыкелдінің фильмдегі аты – Жақан. Жақанның рөлінде фильмде 3 адам ойнайды. Бала Жақан рөлінде Әнуар Көлмұханбетов, жеткіншек Жақан – Нұрсұлтан Мұхиев, бозбала Жақан – Абдулрасул Нұртазин. Әкесі Уәлидің рөлін Амангелді Бұқар, Жақыпты Қабден Әбілқайыров сомдаған. Жалпы, Қалабай рөліндегі Құрман Игібаев пен станция бастығы болып ойнаған Жұмағазы Бірмұқанов С. Қожамқұлов атындағы театрдың артистері, Аббас рөліндегі Береке Көшенов Қазақстанның еңбек сіңірген артисі, филармония әншісі демесек, қалған рөлдегілердің бәрі қарапайым мамандық иелері, оқушылар мен студенттер. Эпизодтық рөлдерге де ауыл тұрғындары мен балалар кеңінен тартылған. Соған қарамастан, көркем фильм шынайы да шымыр шыққанымен тәнті етеді.
Түсірілімдері Шеңбер ауылындағы Кейкімерген үңгірінің маңында және Теректі стансасы мен Теректі әулие аумағында жасалған. Киноның түсіру деңгейі де жоғары. Ел көңілінен шыққан фильмнің жан тебірентер әсерлі тұстары мол. Жақаңның анасы Ақбаланың өмірден өткен сәтінің композитордың алғашқы туындысы «Ана туралы баллада» әнімен әрленіп, өрілуі (Нұрлан Мұсабековтің орындауында), бозбала Жақанның алғашқы махаббат сезімін оятқан Айжамалқызды Балташтың алып қашқанын естігендегі көңіл-күйі, жан-дүниесінің алай-дүлей болып, ішкі сезімінің буырқанысқа түсуімен астасып «Неге солай?» әнінің берілуі де режиссердің өте сәтті ойластырған шешімі десек болады. Зыр жүгіріп жүрген баласының қос жанарынан айырылған кездегі әкенің шарасыз халдегі күйзелісі, өгей шешесі Дәріжанның (Жанна Оралбекова ойнайды) Жақанға деген ыстық ықыласты аналық мейірімі де кімді болсын бейжай қалдырмайтыны анық. Ауыл ақсақалы Жақыптың жұбайынан айырылып, тәңірден жалғызының тілеуін тілеп отырған Уәлиге арнайы барып, шалғай жерден ел ортасы Теректіге көшіріп әкелуі де сол замандағы адамдардың бөлектігін, адамгершіліктерінің айрықша екенін танытады. Жалпы, кинодан әнші-композитордың жас кезіндегі талайлы тағдырымен қатар, ауыл адамдарының қаймағы бұзылмаған қазақы қалпын, бір-біріне сүйеуболған, қамқорлыққа бейім жанашырлық пейілдерін көруге болады. «Бұдан әрі фильмнің Жақаңның өнер көгінен көрініп, толысқан шағын арқау ететін кезіне арналған жалғасы бола ма?» деген сауалымызға автор:
Сондай-ақ оқыңыз
– Ол жоба да ойда бар. Бірақ, оған көп дайындық және материалдық жағдай керек. Сәті түссе көрерміз, – дейді киногерКенжебай Ахметов.
Сонымен экрандағы алғашқы көрсетілімін сәтті өткізген «Неге солай?» фильмінің тұсауы кесілді десек болады. Алдағы уақытта киноны көпшілік көрермендердің жаппай тамашалауына мүмкіндік жасалады.
Амандық РАХҰЛЫ.
