Мен әңгімеге өзек еткелі отырған Ғалыарыстан (Шохан) Хамитұлымен таныстығымыз өткен ғасырдың 80-жылдарынан басталды. Ұлытау аудандық партия комитетінде «Шеңбер» совхозы иелігіндегі қой, жылқы есебі дұрыс болмағандықтан орын алған олқылықтарға орай маман ауыстыру жөнінде әңгіме өрбіді. Аудандық партия комитетінің хатшысы сол жолы «Амангелді» совхозының «Қорғантас» фермасында жоғары білімді зоотехник бар, ферма шаруашылығын жолға қойған іскер маман, аудан бойынша жарыс жеңімпазы деп Ғалыарыстанға жоғары баға бергені есімде. Ол кезде мен аудандық атқару комитеті төрағасының орынбасары едім, бір ауданда қызмет атқарып жүрдік, кездесіп тұрамыз.
Ғалыарыстан Хамитов «Шеңбер» шаруашылығына қызметке кіріскеннен кейін, бұрынғы кемшіліктер жойылып, мал шаруашылығы жұмысы жолға қойылды, совхоз тиімді шаруашылыққа айналды.
Енді бір кезекте аудандағы егін шаруашылығымен қоса ірі қара малын өсіруде де мол тәжірибесі мен жақсы жем-шөп базасы бола тұра «Урожайный» шаруашылығында да олқылықтарға жол берілді. Аудандық партия комитеті осы шаруашылықта ірі қара малын өсіріп, өркендету жұмысына басшылық жасауды тәжірибелі ғалым-зоотехник Ғалыарыстанға тапсыруды жөн көрді. Ғ. Хамитұлы «Урожайный» кеңшарында алдымен жем шөп-цехының жұмысын бір ретке келтірді, күндік қосымша салмақ қосу кестесін жасады, берілетін жем-азық рационының орындалысын бақылап отыруды тәжірибеге енгізді. Осы шаралардың нәтижесінде қосымша салмақ алуға қол жеткізілді. Мемлекетке тапсырылатын еттің сапасы жақсарып, ет өткізу мен ірі қара мал басын арттыру жоспары орындала бастады, аз уақытта кеңшар аудан шаруашылықтарының алдына шығарылды.
Өткен ғасырдың сексен сегізінші жылдары «Қаракеңгір» шаруашылығында қой басы қырық сегіз мыңға (оның ішінде аналығы отыз бір мыңға), жылқы екі мыңға (оның ішінде бие жеті жүз басқа), ірі қара мың басқа жеткізіліп, мемлекетке ет өткізудің жылдық жоспары мың тоннаға дейін артып, кеңшар сексен тоннаға дейін физикалық салмақта жүн өткізетін шаруашылыққа айналды, осы шаруашылықта осы жолдардың авторы бас экономист қызметін атқарып жүрген кезі еді бұл.
Сондай-ақ оқыңыз
Шаруашылықтың жұмысын жүргізуге жиырма жылдық тәжірибесі бар, ауданның екі шаруашылығының өркендеуіне басшылық жасаған іскер маман Ғалыарыстан Хамитұлы аудан басшыларының ұсынысымен бас зоотехник қызметіне келді. Біздің бірге қызметіміз осы сексенінші жылдардың аяғында басталды.
Ғалыарыстан әкесі туралы әңгіме айтқанда, ол кісінің өмірде көрмеген қиыншылығы қалмаған екен деп ой түйетінбіз іштей. Аштық жылдарын, Ұлы Отан соғысын бастан өткізген, атақты Курск доғасында болып, бір аяғын сол жаққа қалдырып келген Хамит ақсақал Амантөбеде, Кеңгір өзені бойында қырық төртінші жылы дүние есігін ашқанда ұлының есімін сол кездегі молдаға құран кітабын аштырып қойдырыпты. Алайда, «Ғалыарыстан» деген діни есімді жас кезінде алып жүру өте ауыр болар, ұлым өскенше оны Шохан деп атаңдар» деп ескертіпті маңайына. «Содан менің есімім азан шақырып қойған Ғалыарыстан емес, Шохан аталып кетті» деп отыратын.
«Бастауыш мектепті осы «Қаракеңгірде» бастадым, әкей көшпелі сауда дүкенін жүргізетін, ағай екеуміз орта мектепті аудан орталығындағы интернатта жатып оқыдық, мектепті бітіргеннен соң сол кездегі тәртіп бойынша екі жыл жұмыс жасап, Германияда әскери міндетімізді атқардық, 1966 жылы Алматыдағы мал дәрігерлік институтына түсіп, 1971 жылы ғалым-зоотехник мамандығын алдым. Институт жолдамасымен Жезді ауданына келіп, «Амангелді» совхозының Қорғантас бөлімшесінде зоотехник болып қызметке кірістім.
Алматы Қыздар мемлекеттік институтының түлегі, сүйген жарым байқоңырлық Гүлшайыммен қол ұстастық, үш шаруашылық-та қызмет атқарған жылдарда Гүлшайым сол жерлердегі кітапхана жұмысын жолға қойды. Қорғантастағы кішкентай кітапхана жұмысы аудан бойынша үздік танылып, көрнектілігі ауданда насихатталды.
«Шеңберден» «Урожайный» шаруашылығына көшкен жолы өмірге Сырым келді, ауруханадан шыққаннан кейін, сол кездегі тәртіпке сәйкес, екі жүз шақырым жерге көшіқон жасаған едік» деп еске алған еді.
«Қаракеңгір» шаруашылығына жұмысқа кіріскеннен кейін қойшыларға, жылқышыларға жағдай жасап, Социалистік Еңбек Ері атанған аға шопан Бәкен Мышановтың, Еңбек Қызыл Ту орденді аға шопан Зейнолла Әбілдиннің іс-тәжірибелерін насихаттады. Сол кезде жалдамалы әдістің қолға алынып жатқан уақыты еді, оның мәнісі – әрбір аға шопан, бақташы, жылқышы фермалармен келісім-шартқа отыратын. Ғалекең олардан өнімді сатып алу кезінде үнемделген қаржыны қосымшаақы ретінде төлеу мәселелерімен айналысып, жалдамалы әдісті қолдану арқылы ет, жүн тапсыру жоспарларының уақытылы әрі артығымен сапалы орындалып, жем-шөптің сақталуын қамтамасыз етуге зор үлес қосты. Орал облысынан екі жүз бас «Еділбай» қойынан аталық мал алдырып, селекциялық жұмысты жүргізді.
Шаруашылық 80-жылдардың аяғы мен 90-жылдардың басында ауданда жарыс жеңімпазы болып, Жезқазған облысы бойынша алдыңғы қатарлы бес шаруашылықтың бірі атанды. Кеңшар директоры Әліпбек Бекетаев «Қазақ ССР-і ауыл шаруашылығына еңбек сіңірген қызметкер» атағына ие болды.
«Қаракеңгір» шаруашылығына Жаңа Зеландиядан күніне бір тонна шұжық дайындайтын ет цехы жабдықтары алынып, салынған цехқа айына бес жүз бас қой, он ірі қара, жылқы малдарын мал бордақылау алаңынан дайындап күніне бір тонна шұжықты Жезқазған қаласының сауда орындарына жіберіп отырды.
Тоқсан бесінші жылы көктемде шаруашылық жекешеленді, шаруа қожалықтарына отыз мыңнан аса қой малын, мыңнан аса жылқы, үш жүздей ірі қара малы жекешелендіріп берілді.
Аудан әкімдігі сол тұста Ғалыарыстан Хамитұлын ауыл шаруашылығы басқармасына селекция жөніндегі бас маман қызметіне тағайындады. Ол жаңа қызметте шаруашылық малдарының сапалы өсірілуіне басшылық жасады.
Ұлытау ауданында 70-жылдың бас кезінде зоотехник болып бастап, «Шеңбер», «Урожайный», «Қаракеңгір» кеңшарларында бас маман болды. Осы шаруашылықтарда мал басының өсуіне, өркендеуіне тікелей басшылық жасады, әр шаруашылықтың экономикасын көтерді, мемлекеттік меншіктен жекеменшікке дейінгі аралықта іскер ғалым-маман екенін дәлелдеді. 1997 жылдан зейнетке шыққанға дейін Ұлытау ауданы әкімінің ауыл шаруашылығы жөніндегі кеңесшісі болып қызмет атқарды.
Зайыбы абзал жан, ардақты Батыр ана Гүлшайым өмірге келген төрт қыз, екі ұлды тәрбиелеп өсірді, ерінің алаңсыз жұмыс істеуіне жағдай жасады. Балаларының барлығы жоғары білімді мамандар. Тұңғыштары Айгүл Қарағанды Мемлекеттік медицина акедемиясын бітірген дәрігер, Ғалым кенші, Гауһар ұстаз, Айнұр қос дипломды білікті маман, Сырым шахтада басшы қызметте, Меруерт Астанада кәсіпкер. Бүгінде Гүлшайым ұл-қыздарынан өскен немере, жиендерінің қызығын көріп сексеннің сеңгіріне қарай жол тартып, зейнет жасынан бір жыл асып барып бақиға аттанған Ғалыарыстан (Шоханның) шаңырағының түтінін түзу ұшырып келеді. «Орнында бар оңалар деген осы болар» деп сүйсінесің Ұлытау ауданының шаруашылықтарында жарқын із қалдырған Ғалыарыстан Хамитұлының бүгінгі ұрпағына қарап отырып.
Аманжол Баймұрынұлы,
зейнеткер.
Жәйрем кенті.
