«Ұлытау» Әлеуметтік-кәсіпкерлік корпорациясы» АҚ басқармасының төрағасы Алмат Отаубайұлы Жөкебаев 2005 жылы Л. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетін «Кеден істерінің маманы» мамандығы бойынша бітіріп, еңбек жолын Астана қаласындағы кедендік бақылау департаментінде бастаған болатын. Одан кейін Қазақ теміржол қатынастары университетінде оқып экономика бакалавры мамандығын алса, 2015 – 2017 жылдары М. Ломоносов атындағы Мәскеу мемлекеттік университетінде Мемлекеттік және бизнесті бірлесіп басқару магистрі біліктілігі бойынша оқыды. ҚР Экономика және бюджеттік жоспарлау министрлігінде салық саясатын басқару сарапшысы, Қаржы, Экономикалық даму және сауда министрліктерінде кедендік саясат басқармасының бастығы, «ҚазМұнайГаз» Ұлттық компаниясында трансферттік бағаны қалыптастыру және кедендік реттеу мәселелері жөніндегі эксперт, «Республикалық ғарыштық байланыс орталығы» АҚ-да стратегиялық даму және жобаларды талдау басқармасының бастығы қызметтерін атқарған. «Туған жерге туыңды тік» демекші, одан соң «КПМГ такс энд Эдвайзори» ЖШС-де халықаралық саудада салық салу тобының басқарушы-менеджері болып жүрген кезінде жаңадан облыс болып ашылған туған өңіріне қызметке келді. Әуелде «Ұлытау» ӘКК-да басқарма төрағасының орынбасары, 2023 жылдың тамыз айынан бастап төрағасы болып істеп келеді. Біз Алмат Жөкебаевпен күнтізбедегі парақтарын енді ашып жатқан жылдың басында кездесіп, Әлеуметтік-кәсіпкерлік корпорацияның бүгінге дейінгі атқарған істері мен облысты дамыту жолындағы алдағы жобалары жайлы кеңінен сұхбаттасқан едік.
– Алмат Отаубайұлы, «Ұлытау» әлеуметтік-кәсіпкерлік корпорациясының қазіргі таңдағы негізгі жұмыс бағыттары қандай?
– «Ұлытау» ӘКК» АҚ облыс әкімдігінің 2022 жылғы 28 шілдедегі қаулысына сәйкес құрылып, аймақты дамыту институты бағытын ұстануда. Қазіргі таңда негізгі айналысып отырған жұмыстарымыздың қатарында әлеуметтік маңызы бар азық-түлік тауарларының өңірлік тұрақтандыру қорын құрып, қалыптастыру, ауыл тұрғындарының кірісін арттыру жөніндегі «Ауыл аманаты» мемлекеттік бағдарламасы мен агроөнеркәсіп саласының жобаларына несие беруді жүзеге асыру және аймаққа инвестиция тарту арқылы инвестициялық жобаларды жүзеге асыру бағыттары бойынша атқарылып жатқан істерді айтуға болады.
– Иә, бүгінгі құбылмалы нарық жағдайында әлеуметтік маңызы бар азық-түліктің бағаларын ұстап тұру аса өзекті міндеттердің бірі екені белгілі. Осы орайда атқарып жатқан істеріңізді кішкене тарқатыңқырап айтып өтсеңіз?
– Өңірлік тұрақтандыру қорын құрып, әлеуметтік мәні бар азық-түлік тауарларының бағаларын тұрақтандыру үшін 2023 жылы облыстық бюджеттен 1,6 млрд. теңге бөлінді. Бұл қаржы әлеуметтік маңызға ие 19 түрлі азық-түліктің 14 дәрежесін жеткізіп, сатып алуға бағытталды. Осы бағыттағы шаралар одан кейін де жалғасын табуда. Бүгінгі таңда акционерлік қоғам 2500 тоннадан аса көлемдегі 540,8 млн. теңгеге тауарлық интервенция жүргізді. Оның ішінде 200 мың дана жұмыртқа бар.
Кеше ғана тарих қойнауына кеткен 2024 жылы қала халқын қолжетімді баға арқылы ауыл өнімдерімен қамтамасыз етудің тиімді жолын жүзеге асыра бастадық. Жезқазған қаласында фермерлердің өнімі сатылатын «Ауыл өнімдері» деп аталатын 3 сауда павильоны ашылды. Сауда павильондарын шаруа иелеріне пайдалануға берудің тиімділігі – фермерлер өздері өндіретін ауыл шаруашылығы өнімдерін делдалсыз сатуға қол жеткізеді. Екіншіден, сауда нүктесінің оларға өтеусіз пайдалануға берілуі басқа да азық-түлік тауарларын неғұрлым қолжетімді бағамен сатуға мүмкіндік береді. Сонымен қоса, облыстық тұрақтандыру қорының әлеуметтік маңызы бар азық-түлік түрлерін де осы шағын маркеттер арқылы сату қарастырылған. Олармен бұл тауарларға 5 %-ен артық үстеме қоспау келісілді.
Осы шаралардың нәтижесінде әлеуметтік маңызға ие азық-түлік бағаларын елеулі мөлшерде төмендетуге қол жеткізілді. Мәселен, Ұлытау облысы баға өсуінің индексі бойынша 20 аймақтың ішінде 20-орын алады.
– Облысымызда агроөнеркәсіп саласы да дамудың даңғыл жолына түсе алмай келе жатқаны жасырын емес, шаруа иелері қаржылай қолдауды күтуде. Кейінгі уақытта ауыл тұрғындары «Ауыл аманаты» мемлекеттік бағдарламасына үлкен үміт артып отыр. Бағдарламаның орындалысы мен осы бағыттағы істердің барысы қалай?
– «Ауыл аманаты» бағдарламасы бойынша 2023 жылы алғашқы ретте Ұлытау облысына республикалық бюджеттен 3,37 млрд. теңге бөлінген болатын. Ол екі траншпен берілді. Бағдарлама іске қосылғалы 3,234 млрд. теңге қаржы беріліп, 407 несиелік өтінім қанағаттандырылды. Жеңілдікпен берілген несие қаржысы 37 ауылдық округ адамдарының қолына тиді. 378 өтініш иесі мал шаруашылығына, 9 адам құрылыс материалдарын алуға, 15 өтініш беруші жабдықтар мен техника алуға, 5 адам басқа мақсаттарға қаржылай қолдау алды. Тағы 54 млн. теңгенің тапсырысы рәсімделу үстінде. Қалған 81 млн. теңге 2025 жылдың қаңтар айының аяғына дейін игерілетін болады. Бөлінген қаржыны уақытылы игермеудің бір себебі – шағын несиелеу ережесінің лимиті бойынша ауыл шаруашылығында мал алуға бөлінетін қаржы жалпы несиенің 50 % аспау керек. Сондай-ақ, өткен жылдың сәуір айынан бастап жылқы алуға, қазан айынан бастап жалпы мал алуға несие берілмейтін болды.
Қазір қалыптасқан жағдайға байланысты әлеуметтік-кәсіпкерлік корпорациясы жанынан арнайы кеңес құрылып, агроөнеркәсіп саласына қолдау жасау жөнінде түсіндіру жұмыстарын жүргізуде. Бүгінгі уақыт талабы ауыл шаруашылығы кооперативтерін құруды көздейді. «Ауыл аманаты» бағдарламасында ауыл шаруашылығы кооперативіне 8 мың АЕК көлемінде, яғни 29,5 млн. теңге заем беру қарастырылған. Ал, облысымызда бұл маңызды құрылымға нақты бетбұрыс жасалмай отыр. Мәселен, қазірге дейін 6 селолық өндірістік кооператив ғана құрылыпты.
– Ауыл шаруашылығына несие беру арқылы жалпы жүзеге асып жатқан үлкен жобалар бар ма?
– Солтүстік Қазақстан облысының агроөнеркәсіп кешені жобаларын несиелендіру жөніндегі «кең ауқымды тәжірибесі» бойынша қолға алынған істерді айта кетуге болады. СҚО-ның тәжірибесін кеңінен тарату бағдарламасы аясында өткен жылдың қазан айында республикалық бюджеттен 3 млрд. теңге көлемінде қаржы бөлінді. Соның нәтижесінде бүгінде «Исмаил» шаруа қожалығының суармалы жерді игеру жобасы 637,6 млн. теңге қаржымен толықтай қамтамасыз етілді. «Samadi A Group» ЖШС-нің көкөніс қоймасының құрылысы іске асырылу үстінде. Құны 1,9 млрд. теңге тұратын бұл жобаға комиссияның алдын ала мақұлдауымен 298 млн. теңге аванс берілді.
– Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев өткен жолғы халыққа Жолдауында инвесторларға «жасыл дәліз» қағидасы бойынша жеңілдіктер беріліп, қолдау көрсетіле бастағанын айтқан болатын. Біздің облыста осы мүмкіндіктерге орай инвестиция тартудың жайы қалай болып жатыр?
– ӘКК құрылып, акционерлік қоғам жұмысын бастағалы біраз шетелдік компания өкілдерімен Жезқазған қаласында шағын мұнай өңдеу зауытын және жылу-
электр орталығын салу, сондай-ақ, күн және биоэлектр станциясы, қазіргі заманға сай голландық технологияны қолданатын жылыжай, цемент зауыты жобаларының мүмкіндіктерін қарастыру жайлы келіссөздер жүргізілді. Сонымен қатар аймақтың инвестициялық имиджін жақсарту және танымалдығын арттыру мақсатында өткен жылдың қыркүйек айында «ИННОПРОМ.ҚАЗАҚСТАН» халықаралық өнеркәсіптік көрмесінің шеңберінде «Ұлытау» ӘКК мен Ресейдің Новгород облысының Даму агенттігі арасында инвестиция тарту жөніндегі ынтымақтастық Келісімге қол қойылды. Шанхай ынтымақтастық ұйымы құрылымымен Меморандум жасасып, келісімге келуіміз де өңірге инвестиция тартуға жол ашады деп үміттенудеміз.
Өткен жылы облыс орталығында бой көтерген «Хан ордасы» қонақүйі де инвестиция игілігі арқасында жүзеге асқан жоба. Барлық құрылыс жұмыстарының құны 557 млн. теңге болса, оның 256,6 млн. теңгесі біздің қоғам тарапынан бөлінген инвестиция. Конференц-залы, этно-кафесі бар жаңа қонақүйінің ашылуы 24 адамды жұмыспен қамтуға мүмкіндік берді. Бүгінде ӘКК-ның ықпалымен 2 инвестициялық жобаны тарту бойынша жұмыстар жүргізілуде. Бұлар – Жезқазған қаласында «Hyundai (Хёнде)» дилерлік орталығын ашу және сауда-ойын сауық орталығының құрылысы. Бұл жобалардың жалпы құны 13 млрд. теңге.
Қоғам «бір терезе» (фронт-офис) қағидасы шеңберінде инвесторларға мемлекеттік және басқа да қызметтерді алуға ықпал жасауды жүзеге асырмақшы. Қазірде облыстың кәсіпкерлік және өнеркәсіп басқармасы фронт-офис қызметін қаржыландыру үшін 199 млн. теңгеге бюджеттік тапсырыс берді.
– Өңірдің дамуына инвестиция тартуда және индустриалдық аймақ жұмысының жандануына қала құраушы кәсіпорын ретінде «Қазақмыс» корпорациясының қосар үлесі қомақты болар деп ойлаймыз. Бұл жөнінде «Қазақмыспен» араларыңызда іскерлік байланыс бар ма?
– Облыстың әлеуметтік-экономикалық жағдайын дамытуға ықпал жасау жөнінде «Қазақмыспен» бірлесіп жұмыс істеуге мүдделіміз. Соған орай, қолға алар жобалардың басымдылығын анықтап, стратегиялық бағытымызды айқындауға мүмкіндік беретін деректерді алу үшін «Қазақмыс корпорациясы» ЖШС-мен келісімдер жүргізілуде. Олардың тұрақты сұранысқа ие тауарлары мен қызметтерінің номенклатурасын анықтау, қазіргі іс жүзіндегі жабдықтаушыларын білу арқылы облысты дамытудың жобаларына инвестиция тарту мүмкіндіктері айқындалады. «Қазақмыс» үшін тауар жеткізу мен қызмет көрсетуде индустриалдық аймақтың мүмкіндіктерін іске қосу жолдары да қарастырылады. Жалпы, бүгінде аймақты дамытудың басты бағыттары айқындалған. Әлеуметтік-кәсіпкерлік корпорациясы осынау ортақ іске алдағы уақытта да оң ықпалын тигізе беретін болады.
– Жаңа құрылымның жақсы істері жайлы әңгімеңізге рахмет!
Әңгімелескен Амандық РАХҰЛЫ, Қазақстанның Құрметті журналисі.
